Hoe begin je met een LOB-beleid op jouw school, dat op draagvlak kan rekenen bij de mentoren? Begin met een visie en maak het behapbaar, adviseert decaan Jean-Paul van Diggelen. Binnen de WERKplaats Aansluiting vo-ho van het samenwerkingsverband zette hij een LOB-leerlijn op voor klas 3 tot en met 6 van het Zuider Gymnasium in Rotterdam.

Wat was de aanleiding voor een nieuwe LOB-leerlijn?

“Het LOB-beleid op onze school was een allegaartje geworden. Dat merkte ik toen ik drie jaar geleden op deze school kwam werken en mentor werd van de vijfde klas. Op het laatste moment kregen we nog informatie over stages en universiteitsbezoeken voor de leerlingen. Er was geen samenhangend geheel.

Naast meer structuur hadden we behoefte aan een praktisch uitvoerbaar programma dat past binnen de beperkte tijd die een mentor met zijn klas heeft. Mentoren hebben al veel taken en vonden het bijna niet te doen om alles goed te behandelen. Het gevolg: LOB-opdrachten werden er vaak even tussendoor gedaan. We willen juist voorkomen dat LOB iets wordt dat ze even afgevinkt hebben.”

Het moest dus beter behapbaar worden?

“Ja, dat klopt. Daarom hebben we het programma flink afgeschaald. Misschien hebben we nu het absolute minimum overgehouden, maar later kunnen we het altijd nog uitbreiden. Als je iets ontwikkelt waar je enthousiast over bent maar waarvoor nauwelijks tijd is, dan heb je er weinig aan.” 

Wat speelde er nog meer?

“We hebben veel leerlingen die op jonge leeftijd een studie geneeskunde of tandheelkunde zien als de heilige graal. Ze beseffen vaak niet wat daarbij komt kijken. Maar als je in de derde klas niet goed bent in scheikunde of natuurkunde, dan wordt dat vaak in latere schooljaren een probleem. Het is niet goed om met tegenzin naar school te gaan, omdat je alleen maar onvoldoendes haalt. 

We zagen veel leerlingen switchen van profiel in klas vier en soms ook nog in klas 5. Ook vielen veel van onze oud-leerlingen uit in de eerste twee jaar van hun vervolgstudie.

We hadden daarom ook behoefte aan een andere focus: niet alleen kijken naar wat leerlingen dénken dat ze willen, maar ook naar waar ze goed in zijn. We vinden het belangrijk om leerlingen te begeleiden bij het maken van keuzes op basis van hun talenten, interesses en vaardigheden in het hier en nu, los van mogelijke verwachtingen vanuit thuis.” 

Hoe gingen jullie te werk?

"Het is belangrijk om eerst te bepalen wat je als school wilt bereiken en wat haalbaar is, want de hoeveelheid beschikbare informatie is enorm. Anders loop je al snel in de valkuil dat je veel te veel wilt doen.

We zijn daarom begonnen met een visie die breed gedragen wordt binnen de school. Vanuit daar hebben we bepaald welke opdrachten essentieel zijn en welke meer vrijblijvend kunnen zijn."

Hoe ziet de leerlijn voor LOB er nu uit?

“We hebben een eerste opzet ontwikkeld van klas 3 tot en met klas 6, waar de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden, competenties en interesses centraal staan. Het doel in klas drie is een weloverwogen profielkeuze te maken, gebaseerd op individuele doelen, kwaliteiten en carrièremogelijkheden. In de bovenbouw volgt een verdiepend programma per profiel, gekoppeld aan schoolvaardigheden en competenties. We willen dat leerlingen goed weten waar ze staan en wat ze kunnen, want bij verkeerde keuzes gaan er toch deuren dicht. 

Klas 1 en 2 maken nog geen deel uit van de leerlijn, maar dat is wel ons uiteindelijke doel. In de eerste twee jaar ligt vooral de focus op het wennen aan de middelbare school en aan het leren studeren. Dit schooljaar voeren we het plan uit en evalueren we het proces.”

Wat is de kern die overgebleven is?

“Elke periode heeft een thema. Mentoren kunnen zelf kiezen uit een aantal opdrachten. We informeren hen daar periodiek over, zodat het hen geen extra stress oplevert. 

Leerlingen bouwen een portfolio op met LOB-opdrachten, maar ook met ervaringen zoals bijbanen of het bespelen van een muziekinstrument. Dit vormt een overzicht van hun ontwikkeling.”

Welke inzichten hebben jullie tot nu toe opgedaan?

“LOB is niet slechts een verzameling opdrachten voor de mentorles, het gaat ook om alles wat daarom heen gebeurt in het leven van leerlingen. Een gesprek met een kantinejuffrouw of klasgenoten over hun keuzes, dat hoort er ook bij. 

Onze begeleiding draait om het ondersteunen van leerlingen bij het maken van keuzes, niet om het geven van losse opdrachten. Het blijft een doorlopend proces dat telkens aangepast moet worden aan nieuwe generaties binnen de school, want de behoeften blijven veranderen.”

Hoe reageren mentoren en leerlingen op de nieuwe opzet?

“Tot nu toe positief. We hebben een denktank met collega’s en leerlingen waarin we evalueren hoe het loopt. Dit helpt om de aanpak verder te verfijnen en aan te laten sluiten bij onze visie.

Onze leerlingen gaven aan dat niemand ooit vroeg naar hun opdrachten, waardoor het voor hen weinig waarde had. Het is belangrijk dat mentoren hun teksten lezen en er later op terugkomen. Het is fijn als een mentor in het voorbijgaan nog eens vraagt hoe een stage bevallen is. Daardoor voelen leerlingen zich gezien en nemen de opdrachten serieuzer.”

Voor het Zuider Gymnasium is een goede LOB-lijn een manier om zich te profileren. Waarom is dat belangrijk?

“Veel van onze leerlingen komen uit een sociaal kwetsbare omgeving en zijn vaak de eersten in hun familie die gaan studeren. Hun ouders zijn vaak onbekend met het onderwijssysteem. We willen hen goed begeleiden, zodat zij optimaal gebruikmaken van hun kansen. Dit vergroot ook onze aantrekkingskracht als school in deze wijk.”

Wat heeft jou persoonlijk verrast?

“Veel leerlingen hebben weinig idee van het studentenleven. Ze weten niet waar ze moeten beginnen en zijn zich niet bewust van allerlei regelingen, zoals financiële tegemoetkomingen. Dit was voor mij een eye opener. Veel leerlingen durven niet hun studiekeuzes te bespreken, omdat er thuis grotere problemen en uitdagingen zijn dan de verder weg gelegen toekomst.

Daarom willen we oud-leerlingen uitnodigen om te vertellen over hun studie en hun leven als student. We gaan vanaf klas 3 meer aandacht besteden aan financiële educatie.

Ook merkten we dat sommige leerlingen een verkeerd beeld hebben van studeren. Bij leerlingen die vanwege hun geloofsovertuiging alcohol afzweren, leefde het idee dat studeren op de universiteit synoniem staat aan feesten. Want dat is waar studieverenigingen vaak over communiceren. Dat beeld beïnvloedt hun keuzeproces. Hier houden we nu rekening mee in onze LOB-opdrachten. Eerst stonden we daar helemaal niet bij stil.”

LOB-handleiding voor mentoren van klas 3 t/m 6

Download de LOB-handleiding voor mentoren van klas 3, klas 4, klas 5 en klas 6.