‘Ontwikkel een model dat direct toepasbaar is’

Hoe creëer je een nieuw beoordelingsmodel, terwijl je het als docent razend druk hebt? Twee bevlogen docenten van Penta Scala Molenwatering (Spijkenisse) ontwikkelden rubrics voor het praktijkgerichte vak Havo-P. Hun advies voor andere scholen: "Kies voor iets wat direct bruikbaar is en merkbaar de kwaliteit verbetert."

Over het experiment
De havo-bovenbouw van Penta Scala Molenwatering nam deel aan een experiment waarin rubrics voor vaardigheden binnen Havo-P zijn ontwikkeld. Deze rubrics zijn gebaseerd op het vaardighedenraamwerk dat is ontwikkeld door het samenwerkingsverband vo-ho 010. Dit raamwerk beschrijft de eindtermen en hoe deze behaald kunnen worden. 

De school past de rubrics toe binnen het nieuwe havo-vak Praktijkgericht Programma Maatschappij (Havo-P of ppmg). Dit vak is op Penta Scala Molenwatering verplicht voor alle C&M- en E&M-leerlingen en kan als keuzevak worden gevolgd binnen andere profielen. 

Wat was jullie aanleiding om deel te nemen aan dit experiment?
James Scharink (afdelingsleider havo-bovenbouw): "We zijn dit jaar gestart met een vernieuwde havo-bovenbouw waarin vaardigheden centraal staan. Onze school bood voorheen alleen atheneum en gymnasium, waardoor we de havo-bovenbouw volledig opnieuw hebben opgebouwd.

Havoleerlingen blijven vaker zitten dan mavo- of vwo-leerlingen. Daarnaast zien we bij de overstap naar het hoger onderwijs dat veel studenten stoppen of wisselen van studie. Hier ligt voor ons dus een grote uitdaging. 

Met de keuze voor ppmg leggen we meer nadruk op vaardigheden. Bij het opstellen van het vak kwamen we in contact met het samenwerkingsverband vo-ho in de regio Rotterdam. Dat bleek een prachtige gelegenheid om samen op te trekken in een experiment. Anne en David waren ook enthousiast om rubrics te ontwikkelen voor het nieuwe vak ppmg. Als kerndocenten voor ppmg leken zij mij daarvoor de juiste personen.”

Wat waren jullie eerste reacties?
David Boom (docent ppmg en Engels): "Mijn eerste gedachte was: interessant, maar dit gaat wel veel werk opleveren. Tegelijkertijd zagen we het als een kans om expertise vanuit het hoger onderwijs direct mee te nemen in ons vak. Ppmg draait immers om de aansluiting van havo naar hbo. Het experiment leidde tot interessante contacten met mensen uit het hbo en wo, en gaf ons goede inzichten in hoe zij beoordelingen aanpakken."

Anne Bergman (docent ppmg en beeldende vaardigheden): "Ik dacht meteen: dit sluit goed aan bij wat we zelf willen doen. Rubrics helpen leerlingen inzicht te krijgen in hun leerproces, en dat vind ik erg waardevol."

Hoe gingen jullie aan de slag?
Anne: "We wilden de rubrics meteen inzetten in de nieuwe havo-bovenbouw, dus kozen we voor een aanpak die direct toepasbaar was binnen onze vakken. Juist die directe toepasbaarheid bleek enorm waardevol."

David: "We begonnen met de vraag welke vaardigheden centraal moesten staan. Vervolgens ontwikkelden we rubrics voor specifieke onderdelen. Eerst gebruikten we die binnen ons eigen vak. Inmiddels zien we dat andere vakgroepen ze ook overnemen."

Wat zijn de reacties van collega’s?
Anne: "Mijn directe collega vindt het fijn om met rubrics te werken. Het geeft meer houvast.” 

James: "Andere vakgroepen zijn nieuwsgierig en willen ermee aan de slag, bijvoorbeeld binnen de werkgroep voor het profielwerkstuk. Die werkgroep is overigens ook bedoeld voor vwo-leerlingen. Inmiddels verspreiden de nieuwe toepassingen zich als een olievlek binnen onze school."

Welke uitdagingen kwamen jullie tegen?
Anne: "Het kostte veel tijd om de juiste benamingen te vinden en de rubrics begrijpelijk te maken voor leerlingen en collega’s. Het gaat vaak over kleine verschillen waar je weer samen over moet discussiëren. We wilden bijvoorbeeld altijd vier verschillende niveaus hanteren, maar dat lukte niet in alle gevallen." 

David: "De eerste stappen waren het lastigst. Het helpt enorm als je een duidelijke richting hebt, want dan weet je hoe je verder moet.”

James: "Deelname aan een experiment vereist commitment, want je moet uiteindelijk ook een zinnig product opleveren. Anne en David kregen uren en ruimte om eraan te werken. Zij zijn hele enthousiaste collega’s en echte doorzetters, maar de ondersteuning moest wel op orde zijn. Dat betekende hen soms ook vrij roosteren, zodat ze een aaneengesloten blok hieraan konden werken. Collega’s moeten niet na een lange lesdag nog een uurtje aan dit experiment moeten werken."

Wat zijn voor jullie de belangrijkste opbrengsten?
James: "Het experiment heeft niet alleen direct toepasbare rubrics opgeleverd, maar ook toegang tot een waardevol netwerk via het samenwerkingsverband vo-ho. Anne en David hebben nu contactpersonen die hen verder kunnen helpen."

Anne: "De rubrics zijn direct toepasbaar, ook in andere vakken. Docenten hoeven niet allemaal het wiel uit te vinden. Als je iets maakt dat voor anderen makkelijk te gebruiken is en echt werkt, krijg je ook je collega’s makkelijker mee.

Wat zijn jullie tips voor andere scholen die een experiment overwegen?
David: "Kies iets dat direct toepasbaar is binnen je schoolomgeving. Juist die toepasbaarheid gaf mij de energie om eraan te werken. Het model is breed inzetbaar, verhoogt de kwaliteit en maakt het onderwijsproces efficiënter. Dit scheelt uiteindelijk tijd, omdat beoordelingen eenvoudiger worden."

James: "Het is altijd druk in het onderwijs. Zonder draagvlak of prioriteit blijft het bij een leuk idee, dus dan kun je er beter niet aan beginnen. Kies daarom iets dat aansluit bij je doelen, blijf met iedereen in gesprek, en maak duidelijk dat je dit echt belangrijk vindt."

Foto: van links naar rechts, James Scharink, Anne Bergman en David Boom