Het vak Academische Vaardigheden van het Schoonhovens College heeft de status als examenvak verworven. Vakdocenten Liesbeth Dirks en Justin Peters zijn enthousiast over de opbrengsten. “Leerlingen zien ineens dat vaardigheden nuttig zijn.”

Feiten moet je onthouden, vaardigheden moet je stap voor stap onder de knie krijgen. Alle vwo-leerlingen van het Schoonhovens College volgen daarom in de bovenbouw het vak Academische Vaardigheden. Met onderzoeksvaardigheden, reflectie op wetenschap en kritisch denken wil de school de leerlingen beter voorbereiden op een studie en de w van vwo uit de verf laten komen.

Vijf docenten hebben het vak zelf opgezet. Hoe bevalt het doceren van Academische Vaardigheden in de praktijk? In het begin vinden leerlingen het vak nogal filosofisch, vertellen Liesbeth Dirks (geschiedenis) en Justin Peters (biologie), twee van de ontwikkelaars. “Maar later snappen ze ineens wat de meerwaarde is. Twee studenten vertelden ons dat ze op de universiteit al veel wisten, terwijl andere studenten zaten te ploeteren.”

Over een andere boeg
In haar eerdere rol als decaan zag Liesbeth Dirks hoe moeizaam de aansluiting is met het hoger onderwijs en hoeveel studenten er uitvallen. “Dat gaat me enorm aan het hart”, zegt ze.

Toen in 2015 het vak Algemene Natuurwetenschappen (ANW) niet langer verplicht was, greep zij met vier collega’s de kans om het over een andere boeg te gooien. Vanuit verschillende disciplines creëerden zij een overkoepelend vak, waarin onderzoek, analyse en omgaan met informatie centraal staan.

“Op die manier worden academische vaardigheden voor alle leerlingen relevant”, zegt Liesbeth. “Bovendien sluiten we zoveel mogelijk direct aan bij de actualiteit. We zien nu dat de kwaliteit van de profielwerkstukken veel hoger is geworden dan voorheen. We zien betere hoofdvragen, betere verantwoording van de bronnen en ook een betere onderwerpkeuze.”

Betrouwbaarheid onderzoeken
Ook zien ze over de hele linie dat leerlingen kritischer met bronnen om kunnen gaan. Liesbeth: “Wij oefenen om te onderzoeken wanneer er plagiaat gepleegd wordt. Veel leerlingen plegen plagiaat zonder dat zij zich daarvan bewust zijn.”

Naast leerlingen die te naïef zijn over de betrouwbaarheid van bronnen, signaleren ze de laatste jaren een toename van leerlingen die juist te kritisch zijn. “Nu er veel meer nepnieuws circuleert, moeten we ook wantrouwen dempen”, zegt Justin. “We willen dat ze kritisch zijn, maar niet dat ze cynisch worden. We vertellen dat er gradaties van betrouwbaarheid zijn en dat ze sommige bronnen wel degelijk kunnen vertrouwen.”

Primeur
De kroon op hun werk was de officiële erkenning als examenvak door het ministerie, waardoor het vak sinds 2019 voor alle scholen toegankelijk is. Met deze erkenning beleefde het Schoonhovens College de landelijke primeur. Daaraan ging een intensieve periode vooraf, met veel overleg met het ministerie van Onderwijs. “Van veel werk kwam nog meer werk”, blikken ze terug.

Ze zijn blij met de officiële status, vooral voor de leerlingen. “Het is best moeilijk om leerlingen hiervoor te motiveren, want het duurt even voordat ze de meerwaarde zien”, zegt Justin. “Als ze er ook geen cijfer voor zouden krijgen, wordt het nog lastiger. Het is belangrijk voor onze leerlingen dat dit vak meetelt voor het eindexamen.”

Openstaan voor kritiek
Wat dreef hen om vanuit niets een nieuw vak op te zetten? “Vakidiotie”, glimlacht Liesbeth. En een intellectuele uitdaging, vindt Justin. “Het vroeg van ons net zo goed een academische mindset, waarbij we soms buiten onze comfortzone moesten treden. Heel verrijkend.”

“Het was geweldig om het samen met andere vakdocenten te doen”, zegt Liesbeth. “Het interdisciplinaire karakter is echt een aanrader, want wij waren ook verbaasd over elkaars inbreng. We kunnen hiermee aan leerlingen duidelijk maken dat wetenschappers niet alleen mensen in witte jassen zijn. Zo is het bestuderen van taal ook een wetenschap.”

Ruimte in het rooster
Andere scholen zijn geïnteresseerd om ook Academische Vaardigheden op te nemen in het curriculum. Maar ruimte vinden in het rooster is voor veel scholen een groot knelpunt. “Wij konden de vrijgekomen ANW-uren gebruiken, dus daarbij hebben we geluk gehad”, zegt Justin. “Andere scholen hebben die uren vaak toegevoegd aan andere vakken. Daarover moeten de directies nu knopen doorhakken. Geen enkele vakdocent zegt dat zijn vak ook wel in minder uren gegeven kan worden.”

Intellectuele uitdaging
Het leren werken met academische vaardigheden blijkt tot mooie resultaten te leiden op het Schoonhovens College. Zo helpt het vak leerlingen om een betere keuze te maken voor een vervolgopleiding, ziet Liesbeth.

“Als een leerling meteen roept dat dit een onzinvak is, dan stel ik de vraag of het wetenschappelijk onderwijs wel bij deze leerling past. Als je meer praktisch ingesteld bent, kun je beter hbo doen. Leerlingen worden zich zo meer bewust van de verschillen tussen hbo-opleidingen en universitaire studies.”

Justin geniet ervan om bij leerlingen te zien hoe ze intellectueel geprikkeld worden. “Heel mooi om te zien dat we leerlingen uitdagen en dat ze daar op 15-jarige leeftijd heel goed in slagen.”

Ook starten met het vak Academische Vaardigheden in het voortgezet onderwijs?

• Neem contact op met Justin Peters (ptr@schoonhovenscollege.nl) of Liesbeth Dirks (dir@schoonhovenscollege.nl). Zij vertellen graag meer.
• Interesse om het vak academische vaardigheden voor vwo of havo op te zetten? Meld je aan voor de WERKplaats Aansluiting vo-ho.