Beroepsbeelden van jongeren, ouders en loopbaanbegeleiders matchen niet met de beroepswerkelijkheid. Dat leidt vaak tot verkeerde loopbaankeuzes. Jeany van Beelen-Slijper (Inholland Rotterdam) ziet het liefst dat jongeren zoveel mogelijk zelf exploreren wat hen aanspreekt in een vakgebied of -sector.

Als associate lector Human Capital onderzoek je hoe beroepen en functies in de praktijk veranderen en wat de invloed daarvan is bij keuzeprocessen. Waarom is het belangrijk dat jongeren meer weten over de juiste beroepsbeelden?

“Jongeren kiezen regelmatig voor een studie op grond van abstracte en onberedeneerde beroepsbeelden. Ook ouders, mentoren of loopbaanbegeleiders hebben vaak verouderde beelden van beroepen of beroepssectoren. Dat is een gemiste kans, vooral voor sectoren die te weinig nieuwe medewerkers kunnen vinden door zo’n scheef beroepsbeeld. Het is eveneens lastig voor sectoren waar juist sprake is van krimp, zoals de economische sector.”

Wat zijn voorbeelden van verkeerde beroepsbeelden?

“Veel mensen denken bij een juridisch beroep aan het houden van pleidooien in de rechtbank. Maar juridisch werk voor een hbo’er Rechten is vooral ongelooflijk veel dossiers lezen. Als dat helemaal niet bij je past, loop je vast.

Ook hebben veel beroepen een ander karakter gekregen. Een hbo-verpleegkundige is vaak een zorgregisseur, afhankelijk van de gekozen specialisatie. Een kapitein is tegenwoordig een manager van een schip.

Daarnaast zijn er enorm veel nieuwe beroepen, waar we vroeger geen idee van hadden. Om enkele voorbeelden te noemen: een wooncoach, socialmedia-architect, data scientist, growth hacker of een droneverkeersleider.”

Hoe kunnen we jongeren helpen kiezen als die beroepen nog niet eens bestaan?

“Laat jongeren op meerdere manieren kennismaken met beroepstaken en -functies, zodat ze een completer beeld ontwikkelen van wat er mogelijk is. Snuffelstages, meeloopdagen of een realistisch filmpje over een bepaald beroep zijn daarvoor heel geschikt.” 

Hoe kun je jongeren hiermee realistisch kennis laten maken?

“Ik raad jongeren aan om van alles te proberen, proeven en doen. Met ‘uitzoeken wat bij je past’ bedoel ik niet allerlei afvinklijstjes invullen, maar vooral zelf ervaren en exploreren. 

Ga uitzoeken en vooral ondervinden wat er wel bij jou past en wat niet. Waar krijg je energie van en wat vind je slaapverwekkend? 

Ga praten met mensen die in een bepaalde sector werken, zodat je verschillende verhalen hoort. Zoek filmpjes op, ga langs bij allerlei open dagen en ga ervaren hoe beroepen eruitzien.” 

Welke rol spelen ouders bij deze keuzes?

“Ouders vinden baangarantie belangrijk, weten we uit onderzoek. Maar ze zijn niet altijd bekend met sectoren waar veel kansen liggen, zoals de foodsector of Greenport, de tuinbouwsector in het Westland. Ze denken dat werken in een kaasfabriek vieze handen betekent, en dat je in de Greenport tomatenkweker wordt. Ze geven daardoor soms achterhaalde adviezen.

Ons onderzoek laat zien dat je in een kaasfabriek voor 80% achter de computer werkt. En de Greenport is een van de meest innovatieve hightech-sectoren van Nederland.”

Wat betekent de snel veranderende arbeidsmarkt voor de opleidingen?

“Als je jongeren goed wil toerusten voor de latere arbeidsmarkt, bereid ze dan voor met de juiste basiskennis en de juiste vaardigheden. Geef jongeren ook het bewustzijn mee dat een leven lang ontwikkelen en leren erbij hoort. De professionele ontwikkeling stopt niet als ze de opleiding verlaten hebben.

Daarnaast is het ontzettend belangrijk dat opleidingen de verbinding zoeken met de beroepspraktijk, juist omdat de maatschappij en de beroepspraktijk voortdurend veranderen. Het is belangrijk om de wereld van de kiezende jongeren en de wereld van de beroepspraktijk nader tot elkaar te brengen, in zowel in zowel de keuzebegeleiding als het curriculum.”

Hoe kun je een goede keuze maken tussen bijna vijfhonderd bacheloropleidingen?

“Zo’n keuze is bijna een onmogelijke opgave. We vragen jongeren om op zichzelf te reflecteren, terwijl ze zichzelf nog moeten ontdekken én nog in ontwikkeling zijn. Daarnaast vragen we ze te kiezen voor iets dat ze niet of nog niet kennen. 

Om te spreken in culinaire termen: we bieden jongeren een menukaart aan met opleidingen. Maar hoe kun je weten of je iets lust als je er niet echt van hebt geproefd? 

Daarom gaan we liever ‘andersom’ denken: schotel eerst een beroepenmenukaart voor. Laat leerlingen uitproberen of de beroepen op deze menukaart passen bij hun persoonlijkheid en of het aansluit bij wat ze willen en kunnen. Dat is al een mooie stap.

Staar je niet blind op een specifiek beroep. Onderzoek eerder de taken die je in een sector gaat uitvoeren. Voel je je thuis in een bepaalde bedrijfscultuur? Doe je daar veel werk in teamverband of is het solistisch?”

Wat wil je nog meer meegeven aan jongeren die voor een studie- of beroepskeuze staan en de mensen die hen daarin begeleiden?

“Geef aan jongeren mee dat de keuze die ze nu maken, niet de rest van hun leven bepaalt. De wereld verandert, beroepen verdwijnen, er verschijnen nieuwe beroepen of veranderen van karakter. 

Zie de keuze voor een beroep of voor een loopbaan niet als een ladder, maar eerder als een klimrek waarop je meerdere kanten op kunt. Je kunt recht omhoogklimmen op dat klimrek. Maar je kunt ook een stapje opzij doen of soms een stapje naar beneden.”